نقش «قصد» در حُسن و قُبح اخلاقی، از منظر آخوند خراسانی
نویسندگان
چکیده مقاله:
بحث حُسن و قُبح از مسائل مهم کلام، فلسفه و اصول فقه است. از طرفی دیگر، قضاوت دربارۀ نیکویی و بدی، به متغیّرهایی نظیر «قصدِ فاعل» وابسته است. یکی از مسائل مورد کنکاش فقیهانِ اصولی و فیلسوفان اخلاق، بررسی نقش قصد در ارزش عمل و حُسن و قُبح افعال است. در این میان، اندیشه‌های ملا محمد کاظم خراسانی (آخوند خراسانی)، دربارۀ تأثیر قصد بر حُسن و قُبح افعال از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این مقاله با روش تحقیقی۔ توصیفی، ضمن مفهوم‌پردازی حُسن و قُبح و تبیین دیدگاه‌های مختلف دربارۀ معنای آنها، نظر فقیه و اصولی بزرگ، آخوند خراسانی دربارۀ نقش قصد در حُسن و قُبح اخلاقی تحلیل شده است. از نظر آخوند خراسانی، «حُسن و قُبح» همان ملائمت و منافرت فعل با قوّهٔ عاقله است. به این معنا که هر عملی که مورد تأیید عقل باشد، ملائم و اگر عقل آن را تأیید نکند، مورد تنفر است. قصد فاعل نیز یکی از معیارهای ملائمت و منافرت با عقل است. بدین ترتیب، قصد خوب، حُسن فاعلی دارد، چنان که قصد بد قُبح فاعلی دارد، یعنی عقل اراده انجام افعال قبیح را نمی‌پسندد و به قبح آن حکم می‌کند و به‌تبع قبحِ نیّت عمل نیز قبیح شمرده می‌شود.
منابع مشابه
«حسن و قبح» از منظر وحی
بازخوانى دیدگاه‌هاى گوناگون درباره معنى حسن و قبح و شرح و توضیح نگاه قرآن است. نویسنده معنى‌شناسى حسن و قبح را در هفت محور با عناوین: کمال و نقص، سازگارى و ناسازگارى با هدف، هماهنگى و ناهماهنگى با طبع، تفسیر حسن و قبح به مدح و ذم و معنایى جامع و در برگیرنده همه نظریه‌ها، مطابقت و عدم مطابقت فعل با قانون و استحقاق مدح و ذم برخاسته از امر و نهى شرعى، به بحث و بررسى مى‌نشیند و تمامى تعاریف را ب...
متن کاملحسن و قبح اخلاقی
حسن و قبح اخلاقی( ذاتی یا عقلی) دارای جایگاه ارزشمندی در علومی هم چون علم اخلاق است که با نفی آن اخلاق نسبی می شود. در این مقاله به تعریف و نقد مفاهیم حسن و قبح میپردازیم.
متن کاملمعناشناسی علامه حلی از مفاهیم حسن و قبح اخلاقی
معناشناسی مفاهیم اخلاقی، بداهت و تعریف‌‌‌پذیری یا تعریف‌ناپذیری آنها از زمره مباحث فلسفه تحلیلی اخلاق است. در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا با تکیه بر معناشناسی فیلسوفان تحلیلی اخلاق معاصر از مفاهیم اخلاقی، دیدگاه علامه حلی را به عنوان یکی از متکلمان امامیه که بیش از دیگران به مباحث فلسفة اخلاق پرداخته است، توضیح داده و بررسی کنیم. اگرچه علامه حلی مانند آدامز از فیلسوفان تحلیلی اخلاق معاصر، مفاهیم...
متن کامل«حسن و قبح» از منظر وحی
بازخوانی دیدگاه های گوناگون درباره معنی حسن و قبح و شرح و توضیح نگاه قرآن است. نویسنده معنی شناسی حسن و قبح را در هفت محور با عناوین: کمال و نقص، سازگاری و ناسازگاری با هدف، هماهنگی و ناهماهنگی با طبع، تفسیر حسن و قبح به مدح و ذم و معنایی جامع و در برگیرنده همه نظریه ها، مطابقت و عدم مطابقت فعل با قانون و استحقاق مدح و ذم برخاسته از امر و نهی شرعی، به بحث و بررسی می نشیند و تمامی تعاریف را به ...
متن کاملآخوند خراسانی، فقه و امر سیاسی
آخوند خراسانی، اندیشمندی اصولی است که با نگرشی عقل گرایانه به تأمل اجتهادی درباره امر سیاسی میپردازد. مقاله حاضر، با اشاره به بسترهای عینی و فکری اندیشهورزی فقهی سیاسی وی، تلاش دارد به منطق درونی اندیشه فقهی سیاسی وی راه یافته و از این طریق پیوند فقه و امر سیاسی را نشان دهد. نگارنده به طور مشخص دیدگاه فقهی وی در باره ولایت فقیه و مشروطیت را به مثابه مهم ترین مصادیق امر سیاسی این دوره بررسی ک...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 3 شماره 8
صفحات 43- 68
تاریخ انتشار 2020-11-21
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023